Emekli Sandığı Fiili Hizmet Süresi
Emekli Sandığı kanununa göre emeklilik işlemlerinde kullanılmak üzere fiili hizmet süresi, fiili hizmet süresi zammı ve aynı zamanda itibarı hizmet süresi olmak üzere üç farklı hizmet türü bulunur. Bu üç kavram genel olarak birbiri ile çok sık karıştırılır. Fiili hizmet süresi T.C. Emekli Sandığı kanununun otuz birinci maddesine göre Emekli Sandığı filli hizmet süresi, iştirakçinin bu kanunla tanınan haklardan faydalanmaya başladığı tarihten itibaren tam kesenek vermek sureti ile geçirildiği süre olarak belirtilmiştir. Emekli sandığı fiili hizmet süresi bu kanun ile açık bir şekilde sigortalı olarak çalışan bireyler için belirtilmiştir. Emekli Sandığı fiili hizmet süresi T.C. Emekli Sandığına kesenek ödemeye başlanılan süreden itibaren, bitiş tarihine kadar olan süreyi kapsar. Aybaşından sonra Emekli Sandığı sosyal güvencesine bağlı olarak çalışan bireylerin görevinden ayrılması durumunda, ayrıldıkları ayın tamamı fiili hizmet süreci içerisinde yer alır. Emekli sandığı fiili hizmet süresi işleminde görevden herhangi bir sebeple uzaklaştırılan, görevi ile bağlantılı ya da bağlantısız çeşitli suçlardan dolayı tutuklanan, gözaltına alınanlardan kanunlar gereğinde tam, eksik aylığı hak edenlerin emeklilik kesintisine esas aylık ücretlerinin yarısı emeklilik kesintisinde dikkate alınacaktır. Bu nedenle Emekli Sandığı sosyal güvencesine bağlı olan bireylerin bu şekilde geçen hizmet süresinin, genel olarak yarısı fiili hizmet süresi olarak kabul edilecektir.
Emekli sandığı fiili hizmet süresinin zammının kanun koyan Kurumlarca, 1949’da 5434 Emekli Sandığı Yasası hazırlandığı zamanda bazı meslek grupları için getirilmiştir ve daha sonra ise kapsamı genişletilmiştir. Emekli sandığı fiili hizmet süresi Emekli Sandığı Kanunun 32. Maddesi kapsam olarak belirlenmiştir. Ekim 2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olan 5510 sayısı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 40. Maddesi gereği bu kapsam belirli bir oranda daraltılmış, söz konusu olan süreler tekrardan düzenlenmiştir ve aynı zamanda Emekli Sandığı fiili hizmet süresinden faydalanma şartları da değiştirilmiştir. Emekli sandığı fiili hizmet süresi, memurların çalıştığı göreve göre değişiklik arz eder. Diğer sektörlerde çalışan bireyler ise her senenin karşılığı olarak iki, üç ya da altı ay olacak şekilde belirlenir. Yani bir memurun Emekli Sandığı fiili hizmet süresine müstehak bir görevde çalışıyorsa, bu memurun her yılı on iki ay olarak değil, 14, 15 ya da 18 ay olarak emekliliklerde değerlendirilir. Emekli sandığı fiili hizmet süresinin hayata geçirilme amacı ise devlet memurlarının yapmış olduğu görevi, tehlikeli ve aynı zamanda memurları olumsuz bir şekilde etkileyecek meslek grubu ise bu memurların emekliliği için gereken hizmet yılının daha erken bir zamanda tamamlamasıdır. Sigortalı olarak çalışan bireylerin emekli olmaya hak kazanması için bulunduğu yaş grubu da katkı sağlar. Emekli Sandığı fiili hizmet süresi memur olarak çalışan bireylerin yaş grubundan da indirilme şartı ile emeklilik yaş grubunu daha da erken tamamlanmasına katkı sağlar.
Emekli Sandığı Fiili Hizmet Süresi Nedir?
Emekli Sandığı fiili hizmet süresi zammı, bazı ağır ve fiziksel güç gerektiren sektörlerde, sigortalı bir şekilde çalışan bireylere yönelik bir düzenlemedir. Bu düzenlemeye göre 506 sayılı Kanuna göre itibari hizmet süresi ve 5434 sayılı Kanunun 32’inci maddesinde yer alan fiili hizmet süresi zammı çeşitli ağır ya da yıpratıcı işler için, farklı sürelerde verilmekteyken, yeni düzenlemeye göre 5510 sayılı Kanunun 40’ıncı maddesi ile gerekli değişiklikler yapılmış, sosyal güvenlik kurumları arasındaki bazı farklılıklar kaldırılarak norm birliğinin sağlanmıştır. Emekli Sandığı fiili hizmet süresinde yer alan zammın uygulamasından ile çeşitli iş yerleri ya da işlerde, hizmet sözleşmesiyle çalışan sigortalılar ve aynı zamanda kamu kuruluşlarında çalışan bireyler yararlanabilir. Emekli Sandığı fiili hizmet süresi zammından, yararlanma hakkı olan sigortalı olarak çalışan bireyler için 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdikten sonra Kanun maddesinde açıkça belirtilen iş yeri ya da işlerde geçen çalıma sürelerinin her 360 günü için ise,
- Altmış gün eklenmesi gerekiyorsa (FHSZ’nin kapsamında çalışılan günün sayısı x 60/360),
- Doksan gün eklenmesi gerekiyorsa (FHSZ’nin kapsamında çalışılan günün sayısı x 0,25),
- Yüz seksen gün eklenmesi gerekiyorsa (FHSZ’nin kapsamında çalışılan günün sayısı x 0,50),
gibi birtakım formüller uygulanarak hesaplanır.
Sigortalı olarak çalışılan iş yeri türüne yeni düzenlenen Kanuna göre, prim ödeme gün sayısına eklenecek olan fiili hizmet süresi zammında bazı süre sınırlaması da getirilmiştir. 5510 sayılı Yasada öngörülen fiili hizmet süresinin zammının yaklaşık olarak yarısı 3 seneyi geçmemek üzere, diğer şartların da sağlanması durumunda ise Kanunda yaşlılık aylığının bağlanması için gerekli olan yaş haddi indirilmektedir. Fakat yaş haddi indirimindeki süre sınırı yer altı işlerinde sigortalı bir şekilde çalışan bireyler için uygulanmaz. Sosyal güvenceye sahip olan bireyler farklı fiili hizmet süresi zammına tabi bir şekilde işletilen işyerinde çalışması sonucunda, yaş haddinden indirim yapılması için gereken 3600 günün tespitinde bütün işyerlerinde geçen hizmet süresi baz alınır. Fakat yapılacak olan yaş indiriminde esas olan fiili hizmet süresi zammı hesaplanırken, yer altı işlerinde çalışan bireylerin çalışma süreleri ile diğer sektörde çalışan bireyler ayrı ayrı değerlendirilir.