Emeklilik Kanunu

Ülkemizde Emeklilik Kanunu olarak bilinen kanunun tam adı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’dur. 5434 sayılı bu kanun 8 Haziran 1949 yılında kabul edilmiş ve 17 Haziran 1949 yılında Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Emeklilik Kanunu hakkındaki bu yazımızda gereken bilgileri bulabilirsiniz.

Bu kanun incelendiğinde kısımlara ayrıldığı görülmektedir. Kanundaki birinci kısmında kuruluş hakkında bilgiler mevcuttur. Sandığın organları, yönetim kurulu, mülga maddeleri ve görevler sıralanmaktadır. Bir sonraki kısımda faydalanacaklar bulunmaktadır.Üçüncü kısımda bu kanunla tanınan haklar yer almaktadır. Madde 13’te tanınan haklar şöyledir:

• Emekli aylığı,
• Adi malullük aylığı,
• Vazife malullüğü aylığı,
• Dul ve yetim aylığı,
• Harp malullüğü zammı,
• Toptan ödeme,
• Emekli keseneklerinin geri verilmesi,
• 65. maddede yazılı yardımların yapılması,
• İkramiyeler olarak belirtilmiştir.

Diğer bölümde sandığın geliri ve tahsil şekilleriyle ilgili bilgiler verilmektedir.  Örneğin; Madde 14’e göre sandığın gelirleri; iştirakçilerin emeklilik keseneğine esas olan aylık tutarları üzerinden her ay kesilecek %16 emeklilik kesenekleri, emeklilik hakkı tanına bir vazifeyi  ilk defa giren kişilerin veya önceden emeklilik hakkı tanınan vazifelerde bulunmadan çalışmakta olduğu vazifesi emekliliğe tabi hale getirenlerin emekliliğe esas olan ilk tam aylık ya da ücretlerinden kesilecek %25 giriş kesenekleri, emekliliğe esas aylık veya ücretleri yükselme suretiyle artanların ilk aya ait artış farkları,subay ve askeri memurlardan mahkeme kararıyla rütbeleri düzeltilen kişilere ödenen aylık farkından dolayı alınacak kesenek ve  farkları, iştirakçilerin aylık veya ücretlerinden kurumlarca kesilen inzibati para cezaları, kurumlarda kullanılan harç pulları dışında her çeşit pul, bilet ve yardım makbuzları satışlarından alınan satış aidatının yarısı vb.

Beşinci kısım Emekli Keseneğine Esas Tutulacak Aylık, Ücret ve Ödemeler olarak başlıklandırılmıştır. Emeklilik kesenekleri kurumlarca aylık, ücret veya ödeneklerin bordrolarında gösterilir ve hak sahiplerine ödenmesi sırasında kesilir ibaresi yer almaktadır.

Kanunda, Onuncu Kısım Fiili Hizmet Müddeti’dir. Kanuna göre, ay başlarından sonra vazifeden ayrıldıkları ayın tamamı fiili hizmet müddeti sayılmaktadır. Bu kısımda çeşitli hizmet gruplarıyla ilgili ayrıntılı bilgiye yer verilmektedir. Kanunun On birinci kısmı ise; İtibari Hizmet Müddeti’dir. Burada geçen, itibari hizmet müddeti, kanunla bağlanacak aylıklar ve yapılacak kesenek iadesi ve toptan ödemelerin hesabında fiili hizmet müddetlerine eklenen müddet olarak ele alınmaktadır.

Kanunun On ikinci kısmında Emekli Aylığı Bağlanacak Haller başlığı bulunmaktadır. Bu kısıma göre, Cumhurbaşkanlığında bulunanların bu yerlerden ayrılışlarında istekleri üzerine, 25 fiili hizmet yılını dolduran iştirakçilerden kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurması üzerine,  iştirakçilerden 40’ıncı madde gereğince doldurdukları yaş haddi hükümlerine uygulanacak olanlar kurumlarınca re’sen veya 61 yaşını doldurduklarında istekleri üzerine, göreve girişlerinde Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporu Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak alınmış ve sakatlık oranı en az %40 olanlardan fiili hizmeti 15 yıl olanların isteğiyle vb. olarak tanımlanmıştır.

Kanunda  Yaş Hadleri ile ilgili bölümlerde mevcuttur. Subay ve askeri memur ve gedikliler, emniyet mensupları, gümrük koruma mensupları, posta, telgraf ve telefon hat baş bakıcı ve baş dağıtıcıları ile hat bakıcıları ve dağıtıcıları, MİT kadrosunda çalıştırılanlar vb. hizmet gruplarında çalışanların yaşları belirtilmektedir.

On Beşinci Kısım Malullük olarak geçmektedir. Malullük halinin nasıl oluştuğu ile ilgili ayrıntılı bilgi bulunmaktadır. Vazife malullüğü ile ilgili açıklamalar yer almaktadır. Malullük durumunun tespiti için alınacak raporun özellikleri belirtilmiştir.

Kanunun On Sekizinci Kısmı Harp Malullüğü başlığını taşımaktadır. Bu malullükler; harpte fiilen ateş altında, harpte, harp bölgelerindeki harp harekat ve hizmetleri sırasında bu hareket ve hizmetlerin sebep ve etkileriyle, düşman silahının etkisiyle vb. şartları bulundurmaktadır. Maluliyet derecesi ve iştirakçiler, erbaş ve erler ile sivil görevliler için tablo şeklinde verilmiştir. Ayrıca harp malullerine yapılan yardımlar yer almaktadır.

Kanundaki başlıklardan bir diğeri ise Dul ve Yetim Aylığı Bağlanacak Hallerdir. Madde 67’de dul ve yetimler;

• Karı
• Koca
• Çocuklar
• Ana
• Baba olarak sıralanmaktadır.

Kanunda, Toptan Ödeme başlığı da bulunmaktadır. Yaş haddinden dolayı emekliye ayrılanlar veya 61 yaşını doldurarak emekliye ayrılmak isteyenlerden fiili hizmet müddetleri 15 yıldan az olanlara, haklarında adi malullük hükümleri tatbik edilen iştirakçilerden, fiili hizmet müddetleri 0 yıldan az olanlara vb.