İşkur Engelli
İŞKUR yani tam adıyla Türkiye İş Kurumu 1946 yılından bu yana hayatımızda varlığını sürdürmekte olan yegane kurumlardan bir tanesidir. Kurumun ilk adı “İş ve İşçi Bulma Kurumu” olarak belirlenmiş ve 4857 sayılı kanunun kabul edilmesi ile birlikte hizmet vermeye başlamıştır. Kurumun temel amacı kurulduğu günden bu yana değişmemiş istikrarlı bir şekilde amaç doğrultusunda çalışmalar yapılmıştır. Kurumun temel amacı ise daima; iş arayanları ve iş verenleri bir araya getirmek olmuştur. Bu konu da çok önemli adımlar atılmıştır. Özellikle 1960 lı yıllarda yoğun olarak yurt dışına işçi gönderimi oluştur. 2003 yılında çıkarılmış olan 4857 sayılı Yeni İş Kanunu neticesinde kabul edilen 4904 sayılı kanun ile İş ve İşçi Bulma Kurumu, Türkiye İş Kurumu olarak isim değişikliği yapmıştır. Ülkemiz de bulunan insanların büyük bir kesimi bu kuruma kayıtlıdır. Kuruma kayıtlı olan kişiler arasında; iş arayanlar, iş verenler, çalışanlar, öğrenciler vardır. Kısaca hemen hemen her kesimden kuruma kayıtlı kişiler bulunmaktadır. İŞKUR Engelli vatandaşlarımızın da meslek sahibi edindirilmeleri konusunda çalışmalar düzenlemektedir. İŞKUR sağlamakta olduğu Aktif ve pasif politikalar ile vatandaşlara güvenceler sunmakta olan bir kurumdur. Aktif ve pasif politikaların tanımlarına değinecek olursak;
Aktif Politika: Vatandaşların meslek sahibi olmalarını amaçlayan bu hususta gerekli eğitimlerin verilmesi sağlanarak bilgili ve donanımlı çalışanların iş hayatına kazandırılmasını sağlayan politikalardır. Bu amaçla İŞKUR katılmak isteyenler için birçok farklı alanda iş ve meslek edinme kursları düzenlemektedir.
Pasif Politika: İş sahibi vatandaşların işten çıkarılmaları, meslek hastalıkları ve iş kazalarına karşı korunmaları açısından güvence sunan politikalardan oluşmaktadır. Örnek verecek olursak kıdem ve ihbar tazminatı pasif politikalar arasındadır.
İŞKUR Engelli
İŞKUR Engelli vatandaşlara yönelik de bir takım kolaylıklar politikalar sunmuştur. İŞKUR Engelli vatandaşların çalışma hayatına kazandırılmaları yönünde çalışmalar yapmaktadır. Yazımızın bu bölümünde; İŞKUR Engelli, İŞKUR Engellilere yönelik iş fırsatları, İŞKUR Engellilere hangi avantajları sağlıyor? İŞKUR Engelli projeleri var mıdır? konularından bahsedeceğiz.
Bildiğimiz üzere özel veya kamuya ait iş yerlerinde engelli vatandaşlarımızın işsizlik yaşamamaları için zorunlu olarak engelli çalışan olması gerekmektedir. Engelli personel çalıştırmayan iş verenler için yasal cezalar da bulunuyor. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 30. Maddesi nde bu durum açıkça belirtilmiştir.
Söz konusu Madde ise şu şekildedir:
ÖZÜRLÜ VE ESKİ İŞÇİ ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU (1)
İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken sakatlananlara öncelik tanınır.
İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışma ile mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamaz ve yukarıdaki hükümler uyarınca işyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz.
Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder.
Özel sektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi özürlü sigortalılar ile 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen korumalı işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalıların, aynı Kanunun 72 nci ve 73 üncü maddelerinde sayılan ve 78 inci maddesiyle belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası özürlü çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisi Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu fıkraya göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazinece Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. (Ek cümle: 31/7/2008-5797/10 md.) Bu fıkrada düzenlenen teşvik, kamu idareleri hariç 506 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalılara ilişkin matrah ve oranlar üzerinden olmak üzere, 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir. (2)
Bu maddeye aykırılık hallerinde 101 inci madde uyarınca tahsil edilecek cezalar, özürlülerin ve eski hükümlülerin mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyonu, kendi işini kurmaları, özürlünün iş bulmasını sağlayacak destek teknolojileri ve bu gibi projelerde kullanılır. Tahsil edilen cezaların kullanımına ilişkin hususlar, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün koordinatörlüğünde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü ve Türkiye Sakatlar Konfederasyonu ile en çok işçi ve işvereni temsil eden üst kuruluşların birer temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından karara bağlanır. Komisyonun çalışma usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Kanunda da açıkça belirtildiği üzere engelli personel çalıştırmayan işyerleri ister özel olsun ister kamuya ait belirlenen ceza tutarını ödeyeceklerdir. İŞKUR Engelli istihdamı sağlanması açısından işverenlerin bu kanuna uymaları gerekmektedir. Kamuda normal çalışan sayısının %4 oranında engelli çalışan bulundurulması zorunludur. Özel sektörde ise bu durum aynı il sınırları içerisinde 50 ve daha üzeri işçi çalıştıran işverenler çalışan sayısının %3 ü oranında engelli personel olmalıdır. Uygulanan cezalardan elde edilen gelir ise Engelli ve eski hükümlü çalıştırmayan işverenlerden tahsil edilen idari para cezaları fonu hesabında birikmektedir.
İŞKUR Engelli İstihdamına Yönelik Çalışmalar
Geçtiğimiz Nisan ayında İŞKUR Engelli istihdamı adına ses getirecek bir proje sunmuştur. İŞKUR Engelli çalışanların kendi işlerini kurmaları adına, Engelli ve eski hükümlü çalıştırmayan işverenlerden tahsil edilen idari para cezaları fonundan bir bütçe ayırmıştır. İŞKUR Engellilere yönelik bu proje için 4,5 Milyon bütçe ayırmıştır. İŞKUR Engelli vatandaşlara bu proje kapsamında 36 bin TL ye kadar geri ödemesiz destek verecektir. İŞKUR Engelli projesinden yararlanmak için projenin kurul tarafından onaylanması gerekmektedir. Onay alan İŞKUR Engelli projeleri destek den faydalanabileceklerdir. Aynı zaman da İŞKUR Engelli istihdamını artırmak için işverenlerden de destek sağlanmasını beklemektedir.